Trudno pytać o czas, w którym nastąpił rozdział języka indoirańskiego dając początek językom indyjskim i irańskim, i tym samym rozpoczynając okres staroindyjski w historii rozwoju języków indyjskich. Wiadomo, że sanskryt (język, w którym powstała Rygweda – hymny Indii) oraz język Awesty (hymnów Iranu) są do siebie podobne. Rygwedę datuje się na ok. 1200-1000 r. p.n.e. Początkowo byłą ona przekazywana ustnie (przez kilkaset lat) do czasu aż została spisana. Najstarsza zachowana wersja pochodzi z III w. p.n.e. Na Rygwedę składa się około tysiąca hymnów zestawionych w dziesięć ksiąg. Hymny tworzone były w północno-zachodnim dialekcie ówczesnego języka wedyjskiego. Powstające przez długi czas pieśni Rygwedy uchwyciły zmiany zachodzące w języku na przestrzeni czasu. Najciekawszą innowacją jest przejście „r” w „l”, które dokonało się w tym dialekcie i pochwycone zostało w dziesiątej, ostatniej księdze Rygwedy.

W V w. p.n.e. sanskryt został „ułożony”, skodyfikowany przez indyjskiego gramatyka Panniniego. Powstał zestaw reguł, które charakteryzowały ten język, w ten sposób sanskryt stał się literackim językiem Indii. Skodyfikowany przez Panniniego dialekt jest bardziej wschodni niż dialekt, w którym tworzono Rygwedę. "Ułożony" język nie ma dialektów, jest "unieruchomiony", więc nie podlega (znaczącym) zmianom. Na skutek skodyfikowania klasyczny sanskryt zaczął stopniowo oddalać się od potocznego języka.

Pod koniec okresu staroindyjskiego różnice w dialektach sanskrytu wedyjskiego stają się coraz głębsze.

Język wedyjski rozpada się na osobne języki (prakryty, z ind. "parta" – „podstawa”). Najważniejsze z nich to język pali – język, w którym nauczał Budda, i w którym ustanowiono liturgię buddyjską. Podstawą tego języka był dialekt wedyjski zachodni. Inne prakryty to: maharastri (język kraju Maharastra), śauraseni (używany w Maturze) oraz magadhi – powstały z dialektów wschodnich. W okresie średnioindyjskim struktura języków pozostaje niezmieniona, przekształca się głównie postać fonetyczna wyrazów. Pod koniec tego okresu zmianie ulega też struktura języków: osłabione zostają końcówki deklinacyjne i koniugacyjne, które ostatecznie znikają otwierając okres nowoindyjski.

Obecnie językami indyjskimi (indoaryjskimi) mówi ok. 2/3 ludności Indii. Pozostali mieszkańcy tego kraju używają języków drawidyjskich (zasadniczo na południu Indii). Ponadto języków indyjskich używają mieszkańcy Nepalu, Bangladeszu, Pakistanu, Sri Lanki.

Obecnie językami indyjskimi (indoaryjskimi) mówi ok. 2/3 ludności Indii. Pozostali mieszkańcy tego kraju używają języków drawidyjskich (zasadniczo na południu Indii). Ponadto języków indyjskich używają mieszkańcy Nepalu, Bangladeszu, Pakistanu, Sri Lanki.

Językiem hindi posługuje się na co dzień ok. 400 mln ludzi. Przytłaczająca większość mówiących tym językiem mieszka w Indiach. Hindi jest językiem następujących stanów Indii (posiada status języka urzędowego): Uttar Pradesz, Himaczal Pradesz, Hariany, Madhja Pradesz, Bihary, Radżasthanu oraz regionu stołecznego Delhi. Języka hindi używa się także w Nepalu. Hindi jest językiem urzędowym w Indiach, ma także status języka ogólnopaństwowego, jest językiem wykładowym w szkołach. Przyjmuje się, że hindi jest lingua franca dla ok. 500-600 mln osób.

Hindi zapisuje się alfabetem dewanagari.

Język literacki hindi wytworzył się z języka hindustani, który powstał w północno-zachodnich Indiach ok. XIII w. Hindustani jest źródłem zarówno dla języka literackiego urdu. Na obszarze języka hindi zaznaczone są wyraźnie obszary dialektyczne. Obszar hindi zachodniego obejmuje dialekty: khari boli (mówiony w okolicach Delhi, obecnie źródło języka literackiego), hariani, bardż, garhvali, kumayuni, bundeli. Obszar hindi wschodniego dzieli się na dialekty: avadhi, bagheli. Pozostałe obszary to Radżasthan (z dialektem radżasthani), Bihar (z dialektem bihari) oraz dialekty górskie pahari (wśród nich dialekt nepali traktowany coraz częściej jako osobny język).

Nepali zaliczany jest często do dialektów górskich pahari języka hindi. Posługuje się nim na co dzień ok. 16 mln osób w Nepalu (język urzędowy) i w Indiach. Do zapisu nepali używa się alfabetu dewanagari.

Językiem urdu posługuje się obecnie ok. 50 mln osób głównie w Pakistanie, gdzie ma status języka urzędowego. Język urdu wykazuje duże podobieństwo do hindi, szczególnie jeśli chodzi o strukturę gramatyczną. Słownictwo języka urdu jest natomiast pełne zapożyczeń głównie z języka arabskiego, gdyż większość ludzi nim mówiących to muzułmanie. Inne zapożyczenia pochodzą z języków irańskich (perskiego i paszto). Do zapisu urdu służy pismo arabskie. Urdu jest językiem porozumiewawczym muzułmanów indyjskich.

Język pendżabi używany jest w północno-zachodnich Indiach (w stanie Pendżab, gdzie ma status stanowego języka urzędowego oraz częściowo w Kaszmirsze) oraz w Pakistanie (w prowincji Pendżab i Dżammu). Pendżabi wywodzi się z prakrytu śauraseni.

Pismo używane do zapisu języka pendżabi zależy od kraju, na terenie którego język jest używany: w Indiach używa się pisma dewanagari, w Pakistanie, zaś, pisma arabskiego (zmodyfikowanego).

Zróżnicowanie dialektyczne jest wyraźne do tego stopnia, że często dialekt landha (używany przez 20 mln osób we wschodnim obszarze języka pendżabi uważany jest za osobny język). W kaszmirze używa się dialektu dogri.

Językiem bengali posługuje się ok. 185 mln osób. Z tego 120 mln mieszka w Bangladeszu, 65 mln, natomiast, w Indiach, w stanie Bengal Zachodni. Język bengalski jest językiem urzędowym w Bangladeszu oraz w stanie Zachodni Bengal. Do zapisu bengali stosuje się pismo bengalskie wytworzone z pisma brahmi. Język powstał z prakrytu magadhi.

Języka asami używa ok. 12 mln ludzi zamieszkujących indyjski stan Asam (język urzędowy stanowy) oraz państwo Bhutan (język urzędowy). Do zapisu asamskiego używa się alfabetu bengalskiego. Język asami wytworzył się z prakrytu magadhi (podobnie jak bengalski i orija) i razem z tymi językami wykazuje podobne innowacje.

Język orija używany jest w indyjskim stanie Orisa. Posługuje się nim ok. 35 mln ludzi. Podobnie jak bengali oraz asami, orija wywodzi się z prakrytu magadhi i razem ze wspomnianymi językami wykazuje wspólne innowacje. Język orija zapisuje się alfabetem orija powstałym ze starszego alfabetu kutila.

Języka gudżarati używa obecnie ok. 30 mln ludzi w indyjskim stanie Gudżarat.

Języka marathi używa obecnie ok. 60 mln ludzi w indyjskim stanie Maharasztra. Kolonizacja portugalska w czasach nowożytnych doprowadziła do niemałego wpływu języka portugalskiego na dialekt konkani. Normalnie język marathi zapisywany jest pismem dewanagari, dialekt konkani czasem pismem łacińskim.

Języka sindhi używa ok. 15 mln ludzi w Pakistanie w prowincji Beludżystan. Do zapisu używany jest alfabet arabski. Język ten przedstawia wiele cech archaicznych.

Język syngaleski używany jest na wyspie Cejlon (Sri Lanka). Przybył tam ok. V-IV w. p.n.e. Obecnie posługuje się nim ok. 12 mln ludzi. Język syngaleski jest językiem urzędowym na Sri Lance (wespół z nieindoeuropejskim tamilskim).