Języki tocharskie

Na stronie:

>> Odkrycie języka tocharskiego

>> Tocharowie

>> Języki tocharskie

Języki tocharskie nastręczają wiele trudności. Chociaż stanowią odrębną gałąź w rodzinie indoeuropejskiej, zagadkowe pozostają związki z językami staroeuropejskimi oraz miejsce, gdzie języki tocharskie były w przeszłości używane.

ODKRYCIE JĘZYKÓW TOCHARSKICH

Pod koniec XIX w. coraz więcej podróżników docierało do bezkresnych obszarów Azji Środkowej. Wśród nich był Węgier Aurel Stein, który podczas podróży do Turkiestanu (dziś zachodnie Chiny) w 1907 r. nabył kilka starożytnych dokumentów zaoferowanych mu przez pewnego buddyjskiego mnicha. Mnich ów, czyszcząc naścienne malowidła w klasztorze natrafił na szczelinę w ścianie, która odsłoniła bibliotekę pełną starożytnych dokumentów. Wiele z nich udało się szybko odczytać, gdyż pisane były północnoindyjskim pismem brahmi. Okazało się także, że część z nich pisana jest dwoma pokrewnymi, lecz nieznanymi językami. Były wśród nich tłumaczenia tekstów buddyjskich i sanskryckich, a także rachunki i paszporty dla karawan.

Wiele kolejnych wypraw do oaz w Turkiestanie pozwoliło odnaleźć duże ilości dokumentów pisanych tymi nieznanymi językami.

Pierwszy język nazwano tocharskim A (turfańskim), a drugi tocharskim B (kuczańskim). Niestety, jak to często bywa, nazwa nadana impulsywnie tym językom i ludom nimi mówiącym zupełnie mija się z prawdą. Zdaniem starożytnego kronikarza Staborna Tocharowie zamieszkiwali wschodnią część Persji i w II w. p.n.e. pokonali greckiego władcę Baktrii.

TOCHAROWIE

Zasadniczo niewiele można powiedzieć o tym tajemniczym ludzie, który w IV-VI w. n.e. zamieszkiwał kotlinę Turfańską (obecnie wschodnie Chiny). Dzięki sprzyjającemu klimatowi liczne zapisy sporządzone na papierze mogły przetrwać w doskonałym stanie 1500 lat, przynosząc ciekawe informacje o cywilizacji miejskiej w Azji Centralnej.

Trudno cokolwiek powiedzieć o tym, czy i kiedy Tocharowie przybyli do kotliny Turfańskiej. Zachowane zapisy w języku tocharskim dotyczą głównie tłumaczeń tekstów sanskryckich i buddyjskich oraz rachunków klasztornych i paszportów dla karawan. Teksty buddyjskie wskazują na ich misyjny charakter, nie ma natomiast żadnych wzmianek o wcześniejszych wierzeniach Tocharów. Istotne jest, że miasta tocharskie leżały na Jedwabnym szlaku. Prawdopodobnie cywilizacja tocharska upadła, a języki wymarły wskutek najazdów plemion tureckich Ujgrów w IX w.

JĘZYKI TOCHARSKIE

Pierwsza wersja języka tocharskiego (wersja A, turfańska) znana jest głównie z pozostawionych archiwów tłumaczeń tekstów sanskryckich oraz buddyjskich. Druga (wersja B) znana jest także z licznych rachunków klasztornych, paszportów dla karawan i zapisów handlowych itp. Analizując obie wersje języków tocharskich uczeni doszli do wniosku, że są one językami siostrzanymi tzn., że żaden z nich nie jest poprzednikiem drugiego. Oba języki występowały w tym samym czasie. Jest bardzo prawdopodobne, że oba wywodzą się od wspólnego przodka – języka pratocharskiego. Języki tocharskie zalicza się do grupy języków kentum (wraz z germańskimi, italskimi, celtyckimi). Odkrycie kentumowego charakteru języków tocharskich wskazuje, że języki kentum usytuowane były na peryferiach indoeuropejskiego świata, języki satem – w centrum. Języki tocharskie - prawdopodobnie ze względu na peryferyjne położenie wśród języków indoeuropejskich - zachowały wiele archaizmów.

Liczebniki główne dla obu wersji są następujące:

A: 1. sas, 2. wu, 3. tre, 4. stwar, 5. pan, 6. sak, 7. spat, 8. oktat, 9. nu, 10, sak, 100. kant;

B: 1. se, 2. wi, 3. trai, 4. stwer, 5. pis, 6. skas, 7. sukt, 8. okt, 9. nu, 10, sak, 100. kante.

© 2002-2008 Fronsac