Ta dziedzina badań nad mitologiami przynosi obecnie wiele nowych koncepcji ich rozwoju. Zakłada ona istnienie wspólnych cech i nazewnictwa bóstw, zjawisk kultowych, mitów. Poszukuje tych samych źródeł w regionalnych odmianach kultu. Wskazuje nowe możliwości poznawcze poprzez: próby porównywania imion bóstw, lingwistyczne wykrywanie wspólnych rdzeni w nazwach własnych. Poza poszukiwaniem źródeł nazewnictwa, neokomparystyka otwiera pole poszukiwań w zakresie funkcjonalności tzn. kompetencji bóstw, znaczenia mitów. Kiedy jest oczywiste, że bóstwa z różnych mitologii nie mają jednego rdzenia, na podstawie informacji o funkcjach pewnego bóstwa można rozwijać założenia dotyczące bliskoznacznego bóstwa innej mitologii i jego funkcji mimo tego, że nie są dostatecznie potwierdzone. Neokomparystyka dąży więc do porównywania ze sobą dokonań badaczy mitologii z różnych rejonów ich działalności, szukania wspólnych korzeni, a nie na biernym przyjmowaniu różnic jako odmian regionalnych. Rumuński religioznawca Mircea Eliade stworzył koncepcję strukturalnego porównywania mitologii, francuski religioznawca Georges Dumézil przyjął za główne kryterium porównawcze funkcjonalność i skupił się na badaniu mitologii indoeuropejskich, podczas gdy Eliade wykroczył szeroko poza ten zakres.

Georges Dumézil w swoich pracach naukowych stwierdził, że ludy mówiące językami indoeuropejskimi będąc wspólnotą wyniosły jeden model interpretacji świata i jego struktury. Założył też, że mentalność tych ludów wyznaczona jest trzema głównymi funkcjami. Pierwszą funkcją jest pełnienie władzy prawnej i magicznej, drugą pełnienie władzy wojskowej, trzecią funkcją, zdaniem Dumézila, jest dostarczanie żywności. Model trójfunkcyjny odzwierciedlony miał być w strukturze w jaką te ludy były zorganizowane. Odpowiednimi ludźmi do pełnienia pierwszej funkcji mieli być kapłani lub inni przedstawiciele będący zwierzchnikami społeczeństwa, dla drugiej funkcji przewidziani zostali wojownicy, a do trzeciej pozostali, czyli ci co uprawiali ziemię. Siłą rzeczy Dumézil stwierdził, że powyższe odzwierciedlenie świata musiało też mieć miejsce w mitologii, szczególnie w klasyfikacji bóstw. Bóstwa z różnych mitologii, które zakwalifikowane zostały do tej samej funkcji powinny posiadać pewne cechy wspólne w nazewnictwie itp. Taka prawidłowość występuje np.: między bogami pierwszej funkcji: greckim Dzeus pater, rzymskim Iupiter czy indyjskim Dyaus pita. Dumézil przyjął, że taki światopogląd jest właściwy tylko Indoeuropejczykom.

Dzisiaj twierdzenie o indoeuropejskiej własności tego myślenia stało się powodem krytyki. John Brough wykorzystał system trójfunkcyjny do zbadania Starego Testamentu, będącego dziełem ludów semickich i wykazał, że takie myślenie nie było obce i tym ludziom. Schemat trójfunkcyjny udało się zastosować też do mitologii japońskiej i chińskiej. Kolejnymi kontrargumentami są zagadnienia organizacji wśród plemion przed kilkoma tysiącami lat; czy w ogóle można mówić o podziale na kapłanów, wojowników; czy była to już doba wczesnoplemienna? Także nowe koncepcje pochodzenia ludów indoeuropejskich odrzucają zdecydowanie trójfunkcyjne myślenie w ich świadomości w czasach gdy byli wspólnotą (jeżeli o takiej wspólnocie, w świetle najnowszych założeń, można mówić). Niemniej jednak odrzucanie założenia o indoeuropejskiej własności trójfunkcyjnego światopoglądu nie przekreśla zasadności jego stosowania, a zasługi Dumézila zdobyte na polu komparystycznym i trójfunkcyjnym są ogromne.