|
Języki iliryjskie
Jest kwestią sporu czy język albański jest rzeczywiście językiem grupy iliryjskiej. O językach iliryjskich posiadamy tylko niewiele informacji. Istnieją też próby zaklasyfikowania języka albańskiego do grupy trackiej. Rzecz w tym, że jakiekolwiek porządkowanie informacji dotyczących starożytnych języków Bałkanów to wyzwanie.
Informacje o Ilirach pochodzą już z VI w. p.n.e. ze źródeł greckich. Hekatajos z Miletu wspomina o Liburnach, Herodot o Ilirach - ludach, które miały ze sobą sąsiadować. W późniejszych źródłach umieszcza się Ilirów w Dalmacji między plemionami wspomnianych Liburnów i Chaonów. Geografowie rzymscy umieszczali Ilirów na północnych terenach dzisiejszej Albanii i wzdłuż wybrzeża Adriatyku, tam też była rzymska prowincja Iliricum, na północ zaś od niej Dalmatia. Niestety do dzisiejszych czasów nie dotrwała żadna inskrypcja pisana w języku iliryjskim, ani innym językiem z północno-zachodnich Bałkanów. Znane jest kilkaset nazw miejscowych i imion, które są wystarczające na wyodrębnienie Ilirów od mieszkających na północ od nich Liburnów. Pokrewieństwo z iliryjskim wykazuje język mesapijski - używany w starożytności na południu Płw. Apenińskiego. O Albańczykach wspomina Ptolemeusz (Albanoi) lokalizując ich w głębi rzymskiej prowincji Macedonii. W zasadzie to nie ma pewności czy naprawdę chodzi o przodków współczesnych Albańczyków. Dopiero ok. IX w. n.e. pojawiają się ponownie pod tą samą nazwą. Niemniej jednak na potwierdzenia nazwy zanotowanej przez Ptolemeusza można przytoczyć spostrzeżenie, że w język albańskim brak jest terminologii morskiej oraz, że wiele nazw miejscowych w dzisiejszej Albanii ma pochodzenie łacińskie. Język albański zaliczany jest do iliryjskiej gałęzi językówindoeuropejskich, chociaż posiada związki z językiem trackim i macedońskim (obydwa były używane w starożytności na Bałkanach). Istnieje wiele trudności z jednoznacznym zakwalifikowaniem języka albańskiego do jednej z grup: iliryjskiej lub trackiej i macedońskiej. Nie ma dziś dostatecznych informacji o wspomnianych językach. Albański wykazuje powiązania z każdą z tych grup, lecz powszechnie uważa się go za język wywodzący się z iliryjskiego. W trakcie okresu klasycznego język albański rozwijał się pod wpływem greckim, a następnie rzymskim o czym świadczą liczne zapożyczenia. W średniowieczu uległ wpływom słowiańskim, potem tureckim. Nie trudno domyśleć się, że język albański jest dziś językiem urzędowym w Albanii. Używa go ok. 5 mln ludzi (w tym 3 mln w Albanii, pozostali w Kosowie, Macedonii, Grecji, kilku wyspach na Adriatyku, południowych Włoszech). Obecnie dzieli się na dwa dialekty, granicę między nimi wyznacza rzeka Shkumbin. Na północ od niej używany jest dialekt gegijski (północna Albania, Macedonia, Kosowo), na południe od niej - dialekt toskijski (południowa Albania, południowe Włochy, Grecja). Oficjalnym dialektem jest dialekt toskijski. Pierwsze zapisy w języku albańskim pochodzą z XV w. Najstarszym jest spisana formuła chrztu. |
© 2002-2008 Fronsac