Wraz z rozwojem osadnictwa celtyckiego w Europie: w Galii, na płw. Iberyjskim, w Europie Centralnej (w szczególności w rejony alpejskich i w Bohemii) oraz także w Azji Mniejszej (efemeryczne Państwo Galatów) rozprzestrzeniała się bardzo bogata i zaawansowana cywilizacyjnie celtycka kultura oraz obrzędowość. Świadczą o tym bogate odkrycia archeologiczne wielu miejsc kultu (sanktuariów celtyckich zwanych nemetonami, drunemetonami), atrybutów będących podstawą obrzędów oraz miejsc pochówku charakterystycznych dla Celtów (kurhany oraz bogate groby wojowników).

Wraz z napływem ludności celtyckiej niesiona przez osadników obrzędowość stykała się z miejscowymi kultami niekiedy adaptując do siebie pewne elementy, ale najczęściej wypierając miejscowe z użycia i wchodząc na ich miejsce.

Mitologia celtycka, w tym panteon bóstw celtyckich zawiera dość archaiczne elementy w postaci utrzymującego się bardzo długo żywego kultu bóstw żeńskich o cechach związanych zarówno ze śmiercią i płodnością. Zajęte przez Rzymian u progu naszej ery tereny celtyckie (Galia, Iberia oraz część wyspy Brytanii) zaowocowały zmianami w mitologii celtyckiej. W szczególności galijscy bogowie zostali utożsamieni z rzymskimi. Inaczej rzecz miała się w Brytanii, gdzie romanizacja nie odbiła głębokiego piętna; język łaciński nie wyparł miejscowych języków celtyckich, a bóstwa rzymskie nie zastąpiły celtyckich. Irlandia natomiast pozostała wolna od rzymskiego panowania stając się od początku naszej ery jedynym niezależnym ośrodkiem kultury celtyckiej.

Panteon celtycki jest trudny do systematyzacji z uwagi na różnice powstałe na tak wielkim obszarze osadnictwa. Najprościej bóstwa klasyfikować wg miejsc ich kultu na galijskie, brytyjskie i iryjskie (w Irlandii). Wiele bóstw i ich funkcji uległo regionalizacji, mimo różnic niektóre bóstwa mają odpowiedniki niemalże na całym obszarze celtyckim.

Źródła o mitologii celtyckiej pochodzą głównie z Cesarstwa Rzymskiego, warto wspomnieć o dziełach Juliusza Cezara - "Pamiętniki o wojnie galijskiej", Liwiusza - "Dzieje", Tacyta - "Pochodzenie Germanów". Średniowieczne przekazy, podania, legendy, mity pochodzące z Irlandii, spisane przez miejscowych zakonników przynoszą wiele informacji o schyłkowym okresie dziejów pierwotnych wierzeń Celtów.

Obecność w mitologii celtyckiej dość trwałego kultu bóstw żeńskich wskazuje na bardzo głęboko zakorzenione w świadomości Celtów wierzenia archaiczne. Pojawiające się na całym obszarze celtyckiej aktywności bóstwa żeńskie wywodzą się z najstarszych pokładów wierzeń – jeszcze z czasów daleko przed pojawieniem się całego panteonu bóstw, w szczególności zaś bóstw męskich. Bóstwa żeńskie zwano martonami (matronae lub metres). Kult bóstw żeńskich (przedstawianych jako kobiety siedzące, trzymające róg obfitości, kosze owoców, niemowlęta) miał zapewnić sytość oraz spełnienie. Poza wspomnianą symboliką bóstwa żeńskie uosabiały śmierć (charakter chroniczny).

Epona - wśród mnogości bóstw żeńskich w świecie celtyckim najbardziej rozpowszechniona była postać Epony - bogini uosabiającej zarówno cechy solarne (związane z kultem słońca) oraz chroniczne (związane ze śmiercią). Imię Epony pochodzi od celtyckiego słowa „klacz”, przedstawiano ją najczęściej właśnie na koniu trzymającą róg obfitości, niemowlę lub owoc. Epona ma charakter zregionalizowany i w wielu zakątkach zamieszkiwanych przez Celtów przybierała różne imiona, a czasem także funkcje. Do najważniejszych należą: Rosmerta (znana w Galii) - bogini śmierci, Anu (znana w Irlandii), Maia (także znana w Irlandii).

Danu - iryjska bogini obfitości i płodności, ale jednocześnie podziemna bogini śmierci; matka generacji bogów zwanych Plemieniem Bogini Danu (Tuatha Dé Danann).

Riannon - znana w Brytanii bogini śmierci.

Taranis - bóstwo naczelne wśród bóstw znanych w Galii. Atrybutem Taranisa był młot, co określa go mianem gromowładnego. Dodatkowo imię tego bóstwa w językach celtyckich oznacza „piorun”. W wielu zachowanych przekazach kojarzony jest z dębem (typowym w mitologiach indoeuropejskim symbolem bóstw gromu).

Esus - bóg o funkcjach trudnych do identyfikacji; jego imię można tłumaczyć jako „Dobry”.

Teutates - bóstwo naczelne, którego imię oznacza „Cały Lud”; zapewne opiekun plemienia, strażnik jedności plemienia.

Ogmios - bóg wymowy, twórca celtyckiego pisma Ogam; przedstawiany jako brodacz z przytwierdzonymi do języka uciętymi ludzkimi głowami.

Belanos - bóstwo solarne; określany także jako "Dobroczyńca" oraz "Uzdrowiciel". Święto Beltaine, obchodzone w wigilię 1 maja, było poświęcone Belanosowi.

Fomoraig to generacja bogów zamieszkujących Irlandię przed osiedleniem się tam Celtów. W wyobrażeniach byli postaciami z kozimi głowami, z jednym okiem, jedną nogą i jedną ręką. Przedstawiani byli jako bardzo gadatliwi oraz nie lubiący poezji i muzyki. Zamieszkiwali jedyną ówcześnie część wyspy, która nadawała się do zamieszkania - równinę Sen Mag (Starożytna Równina). Do najważniejszych bóstw Fomoraig należą:

Balor - jednooki bóg-cyklop.

Elatha - bóstwo wiedzy.

Beres - bóg ciemności, obiął regencję nad wyspą po bitwie pod Mag Tured.

Indech - syn bogini Domnann - królowej świata podziemnego.

Tethra - bóg zmarłych.

Net - bóg wojny.

Bogowie Tuatha De Danann (Plemię Bogini Danu) to bogowie, którzy przybyli na Irlandię jako przodkowie celtyckich osadników. Tuatha De Danann pokonali Fomoraig w bitwie pod Mag Tured obejmując władzę nad całą wyspą.

Danu - matka plemienia, bóstwo żeńskie urodzaju bardzo rzadko wspominana w przekazach.

Dagda - jedno z najważniejszych bóstw Pokolenia Danu, określany jako Dobry Bóg, Stwórca; bóg rolnictwa i obfitości, przedstawiany z kotłem, drzewem pełnym owoców. Był prawdopodobnie opiekunem druidów i znawcą magii.

Oegnus - najmłodszy syn Dagdy.

Nauda - bóg światła i rozwoju; w Brytanii znany jako Nodens; nosił przydomek Srebrnoręki, gdyż po utracie ręki w bitwie pod Mag Tured zastąpił ją srebrną protezą.

Manannan - bóg morza.

Lug - bóg światła i słońca; jego kult miał prawdopodobnie zasięg ogólnoceltycki; określany także jako twórca kultury. Lyon (w czasach rzymskich Lugdunum) był miastem mu poświęconym. W Brytanii znany pod nazwą Lleu.

Ogma - bóg literatury i poezji; tożsamy z galijskim Ogmiosem.

Dian Cecht - bóg medycyny.

Goibuin - bóg kowalstwa.

Morrigan, Neman, Macha - trójka bogiń wojny.

Mitologiczna bitwa pod Mag Tured jest tylko epizodem całej legendy przedstawiającej osadnictwo na wyspie Irlandii w czasach po potopie. Podania mówią o pięciu najazdach na wyspę, ostatnim było pojawienie się Celtów - przodków dzisiejszych Irlandczyków - zwanych Goidelami. Od niepamiętnych czasów wyspę miało zamieszkiwać wspomniane plemię Fomoraig. Pierwsze dwa najazdy: króla Partholona oraz króla Nemeda - obu przybyłych z Hiszpanii, mimo zwyciężenia Fomoraig spotkała klęska. Pokonani zostali przez zarazę siejącą śmierć, tych, którzy przetrwali Fomoraig uczynili swoimi poddanymi. Opór uciemiężonych (którzy odnieśli sukces zabijając króla Fomoraigów - Conanna) został zdławiony.

Kolejnym etapem był najazd kilku plemion występujących wspólnie jako Fir Bolg z królową Domnu na czele. Lecz panowanie Fir Bolg oraz Fomoraig skończyło się wraz z nadejściem czwartej fali najeźdźców - plemienia Tuatha De Danann. W bitwie pod Mag Tured siły Fir Bolg zostały pokonane. Natomiast Tuatha De Danann i Fomoraig zawarli przymierze. Włądzę obiął król Beres, pochodzący z plemienia Fomoraig. Pycha Beresa rozgniewała bogów plemienia bogini Danu, którzy postanowili zdetronizować Beresa, a królem obrano przywódcę Tuatha De Danann - Naudę. Fomoraig, pod wodzą boga-cykola Balora, w odwecie powstali i starli się z Tuatha De Danann, prowadzonych przez boga Luga, pod Mag Tured. Zwycięstwo plemienia Danu było zupełne.

Piąty najazd na wyspę był zaczątkiem osadnictwa przodków obecnych mieszkańców Irlandii - wg przekazów - przybyłych z Hiszpanii pod wodzą króla imieniem Ith. Ten przybijając do brzegu został wybrany przypadkowo arbitrem w sporze o podział ziemi wśród Tuatha De Danann, lecz nie opacznie ujawnił swój zachwyt pięknem wyspy i podejrzewany o próbę jej zajęcia został zabity. Odwet zorganizował król Mil. Wojska Mila przybiły do brzegów wyspy w dzień święta Beltaine. Niedaleko góry Miss pokonały siły Tuatha De Danann. Podczas rokowań w Tarze synowie Mila zostali przekonani do opuszczenia wyspy i wypłynięcia w morze na odległość dziewięciu fal. Wtedy zabiegi magiczne bogów plamienia Danu spowodowały, że okręty spychane były bardziej w morze. Jednak będący wraz z synami króla Mila czarodziej Amairgen rozproszył tę magię i statki znów przybiły do brzegu. Ostateczna bitwa rozegrała się pod Tailtiu na Równinie Brega zmuszając bogów Tuatha De Danann do odejścia do siedzib w zaświatach. Jedynymi władcami Irlandii zostali Goidelowie.

Avalon zwany Wyspą Jabłoni jest celtycką mitologiczną ostoją szczęśliwości. Avalon, zamieszkany wyłącznie przez kobiety-czarodziejki jest celem poszukiwań mężczyzn, lecz wszyscy, którzy poszukują Avalonu docierają co najwyżej do jego brzegów. Wstęp na wyspę mają wyłącznie bohaterowie mogący poszczycić się niewiarygodnymi czynami.

Podział kapłanów w społeczeństwie celtyckim jest dość łatwy. Stan kapłański tworzą: druidowie oraz filidowie, zwanie również vates. Nieco poza stanem kapłańskim pozostają celtyccy bardowie.

Druidowie tworzyli zrzeszenie kapłańskie, stojące na straży zasad religijnych i społecznych. Istnieją dwie teorie określające znaczenie słowa "druid". Pierwsze - zaproponowane jeszcze w starożytności przez kronikarza rzymskiego - wywodzi je od greckiego słowa "dąb". Druga - nowa - skłania się do indoeuropejskiego słowa "*druvides" znaczącego "najmądrzejsi".

Druidowie pełnili rolę nauczających zasad moralnych, utrzymywania wiedzy o przyrodzie, bogach. Znaczna część posiadanej przez druidów wiedzy nie była spisywana, ani rozpowszechniana poza ich kręgiem (wiedza astronomiczna, magiczna, filozoficzna). W roli filozofów druidzi zostali dostrzeżeni przez Rzymian, którzy byli pod wrażeniem zgłębianych przez nich prawd teogonicznych i kosmogonicznych. Ponadto druidzi pełnili rolę wróżbitów oraz magów, którzy mocą mogli niekiedy dorównywać bogom.

Ogromna wiedza druidów, udzielane przez nich nauki społeczne, a także duży wpływ na rządzących czynił ich uprzywilejowanym stanem w społeczeństwie celtyckim. Rozszerzanie poczucia celtyckości pozostało nie bez wpływu w starożytności na terenach celtyckich zajętych przez Imperium Rzymskie. Rzym dążył do eliminacji instytucji druida.

Drugą grupą w stanie kapłańskim byli filidowie (w Irlandii i Brytanii) zwani w Galii vates. Filidowie byli wróżbitami. Posługiwali się magią. Medycy oraz artyści również traktowani byli jako filidzi. Rola jaką pełnili byłą zbliżona do roli druidów. W Irlandii u progu przyjęcia chrześcijaństwa rywalizowały ze sobą.

Ostatnia grupa - bardowie - słynęła z opowiadań. Nie byli wróżbitami, ani nauczycielami, a jedynie piewcami utworów poetyckich.

Nemeton był miejscem, gdzie odbywały się obrzędy o charakterze publicznym. Jego nazwa oznaczała "święty gaj". Nemeton cechowały typowe dla kultów z kręgu indoeuropejskiego symbole: gaj, symboliczne obwałowanie oraz wyznaczenie środka świata.

Drunemeton to szczególne miejsce kultowe, związane z dębem - "święta dąbrowa". Drumenton był miejscem spotkań druidów oraz innych bardzo ważnych spotkań np. przywódców plemion.