Mitologia germańska

Na stronie:

>> Wstęp

>> Bogowie

Zobacz także o mitologii nordyckiej: Mitologia nordycka

Niniejsza strona poświęcona jest mitologii germańskiej właściwej Germanom zamieszkującym w przeszłości obszar Europy Centralnej i Zachodniej oraz Wyspy Brytyjskie przed ich kolonizacją przez Normanów, tychże Germanów będę tu określał mianem "kontynentalnych" oraz - tych zamieszkujących Wyspy Brytyjskie - Anglosasów. Mówiąc najogólniej, mam tu na myśli wszystkie plemiona germańskie za wyjątkiem plemion skandynawskich (nordyckich), zamieszkujących Półwysep Skandynawski, Jutlandzki, Islandię, Grenlandię, Wyspy Owcze. Mitologii nordyckiej (zdecydowanie bardziej poznanej) poświęcona jest odrębna strona.

WSTĘP

Najbardziej poznaną częścią mitologii germańskiej pozostaje mitologia nordycka (Germanów osiadłych w Skandynawii), znacznie mniej informacji przetrwało o mitologii Germanów „kontynentalnych” i Anglosasów: licznych plemion, które poza właściwymi dla siebie siedzibami penetrowały także region Morza Śródziemnego. Głównymi źródłami nieco zapomnianej mitologii Germanów pozostają zapisy pochodzące ze starożytności. Najcenniejszym pozostaje dzieło Tacyta „Germania” przybliżające obyczaje Germanów. Ponadto cenne są także wczesnośredniowieczne zapisy kronikarzy gockich, saskich, anglosaskich. Szczególne miejsce zajmują magiczne teksty z X w. zatytułowane "Pierwsze zaklęcia mersemburskie" oraz "Drugie zaklęcia mersemburskie". Kolejnym źródłem poznania mitologii są nieliczne inskrypcje runiczne (na kamieniach, grotach strzał i włóczni) z okresu wczesnego średniowiecza, jak również znaleziska archeologiczne.

Mitologia Germanów podlegała wielu wpływom zewnętrznym. Najbardziej widoczne są wpływy rzymskie. Obserwatorzy rzymscy odwiedzający obszary zamieszkałe przez Germanów opisywali bóstwa germańskie przyrównując je nierzadko do bóstw rzymskich, a czasem używając wyłącznie imion rzymskich na ich określenie. Wpływ rzymski był tak dalece głęboki, że wyparł rodzime dni tygodnia wprowadzając schemat rzymski (kalka). I tak na przykład rzymska środa - Dies Mercurii (dzień Merkurego) to anglosaski Wodnesdeag (dzień Wodana). Istotne pozostają również wpływy celtyckie widoczne głównie w obszarze germańsko-celtyckiego sąsiedztwa.

BOGOWIE

Wodan

Wodan (Wotan, longob. Gotan) jest bóstwem ogólnogermańskim (nordycki Odyn). Przedstawiany jest w pisanych źródłach starożytnych jako odpowiednik rzymskiego Merkurego. Wodan jawi się jako najważniejszy w panteonie bogów germańskich. Przypisuje mu się funkcję boga walki i przysięgi. Nadawano mu również cechy wojenne. Dniem poświęconym Wodanowi była środa. Do dziś w niektórych językach germańskich nazwa środy oznacza „dzień Wodana” - ang. Wednesday.

Donar

Donar (angl. Thunor) jest ogólnogermańskim odpowiednikiem skandynawskiego Thora. Donar jest bogiem piorunów i nieba, jego kult był bardzo powszechny na całym obszarze germańskim i wkraczał nie rzadko w sferę zapewniania dobrobytu. Donar wspominany w starożytnych źródłach przyrównywany jest początkowo do rzymskiego Herkulesa (Tacyt), później dostrzeżono w nim bardziej właściwy odpowiednik rzymski, mianowicie boga Jowisza. Przypuszcza się, że kult Donara wśród Germanów kontynentalnych uległ częściowej romanizacji w okresie wpływów rzymskich. Dzisiejsza nazwa czwartku w językach germańskich nawiązuje do dawnych wierzeń, czwartek był dniem poświęconym Donarowi, stąd w niem. Donnerstag, w ang. Thursday.

Tiu

Tiu (Ziu, w Skandynawii Tyr) jest bóstwem dość enigmatycznym. Nie ma na jego temat wielu informacji. Miał być germańskim bogiem niebios, najważniejszym wśród bogów, dopóki nie nadeszła nowa generacja bóstw, która przesłoniła kult Tiu. Na podstawie imion tego bóstwa wyprowadzono hipotetyczne imię pierwotnego bóstwa niebios, brzmiało ono *Tiwaz, czyli odpowiednika greckiego Zeusa, rzymskiego Jowisza oraz indoeuropejskiego *Diaus Pitar. Dniem poświęconym bogowi Tiu był wtorek, dlatego w językach germańskich wtorek to "dzień Tiu" - ang. Tuesday, niem. Dienstag.

Nerthus

Nerthus jest poświadczona na całym obszarze germańskim. Niestety nie zawsze znane jest imię bogini, której kult bardzo nawiązuje do kultu bogini tam, gdzie znamy jej imię. Nerthus jest bogini płodności i urodzaju zawiera w sobie bardzo stare treści mitologiczne, jak również jej kult oparty jest na bardzo archaicznych elementach. Już sam fakt, że mamy do czynienia z bóstwem żeńskim może wskazywać, że stanowi on odzwierciedlenie dawnej Matki-Ziemi. Z relacji Tacyta wiemy, że aby zapewnić urodzaj danej społeczności posąg Nerthus obnoszono, a po zakończonej procesji myto go, natomiast myjących go niewolników zabijano. Partner Nerthus nie jest znany z imienia. Lecz w mitologii nordyckiej nieznane jest imię tej bogini, znamy natomiast jej partnera - boga o imieniu Njord. W kontekście bogini Nerthus warto wspomnieć o przenikającym z obszarów celtyckich do Nadrenii kulcie matron, których charakter nawiązuje do prastarych bóstw żeńskich będących uosobieniem urodzaju, ale również śmierci.

Phol

Phol jest germańskim uosobieniem obfitości. Wspomniany jest w źródłach pisanych tylko raz („Drugie zaklęcie mersemburskie”). Jego partnerką była Volla (odpowiednik skandynawskiej Fulli).

Tuisto (Tuiston)

Bóstwo zostało wspomniane przez Tacyta w jego "Germanii", jego funkcje pozostają nieznane. Tuisto miał być ponoć zrodzony z ziemi i być praprzodkiem rodu ludzkiego. Tuisto jest ojcem Mannusa oraz dziadkiem bóstwa imieniem Ing (starogermański *Ingwaz).

© 2002-2007 Fronsac